Als je in Oostenrijk een skigebied wilt opheffen en de skiliften wilt slopen, moet je van goeden huize komen. Zeker als het gaat om een skigebied pal bij een grote stad. Meestal gebeurt namelijk het omgekeerde en worden skigebieden alleen maar uitgebreid, soms ten koste van natuur. Toch was sluiting van het skigebied Dobratsch in 2003 het begin van iets moois. Er ontstond een nieuw en uniek natuurgebied waar het ook voor de recreant ’s zomers en ’s winters goed toeven is: het Dobratsch Naturpark.
De Dobratsch in de Gairtaler Alpen was tot 2003 het huisskigebied van Villach in Karinthië. Maar de berg had een probleem. Ondergronds had de kalkrijke berg de structuur van een Emmentaler gatenkaas. En omdat de waterbronnen van Villach en de omringende gemeenten precies aan de voet van de Dobratsch liggen, was het gevaar niet denkbeeldig dat vervuiling door menselijke activiteit op de berg het drinkwater van de 61.000 inwoners tellende stad zou vervuilen. Dat zou ook grote gevolgen hebben voor het Thermenresort Warmbad-Villach, het kuur- en wellness resort dat heet water afkomstig van bronnen onder de Dobratsch gebruikt. Onderzoek had uitgewezen dat een druppel water die boven op de berg viel, zes dagen later beneden in het drinkwater zat. Toen er ook nog eens een aantal slechte winters kwamen met weinig sneeuwval, werd besloten het skigebied op te doeken. Sindsdien moeten Villachers die willen skiën of snowboarden een klein stukje verder rijden naar de Gerlitzen Alpe of het 3Laendereck.
Ecologie, recreatie en economie gaan hand in hand in Dobratsch Naturpark
Toen de laatste skilift in 2003 werd gesloten, werd het gebied grotendeels teruggegeven aan de natuur. Het Dobratsch Naturpark was daarmee het eerste natuurpark van Karinthië. Maar dat betekende geenszins dat de berg op slot ging voor de mens. Integendeel. Naast natuurbescherming, recreatie en natuurbeleving was ook de ontwikkeling van ecotoerisme een doel. Het natuurpark moest banen opleveren voor de mensen uit de regio. Economie en ecologie gaan hand in hand.
In de wintermaanden is de Dobratsch het domein van wandelaars, toerskiërs en een enkele rodelaar. Doel voor de meesten is de grote zendmast en de oude kapel die op de top staan. Uitblazen kan in het naastgelegen Gipfelhaus.
Een van de leukste manieren om het Dobratsch Naturpark te ontdekken is om een sneeuwschoenwandeling te maken onder begeleiding van Barbara Wiegele. Zij is niet alleen officieel berggids, maar maakt ook cosmetica en gerechten op basis van ingrediënten uit de natuur.
Wie met Wiegele op pad gaat, beziet daarna de natuur met andere ogen. Sterker nog, je leert dingen te zien, die jou als niet-bergbewoner waarschijnlijk ontgaan zouden zijn. Wiegele heeft een scherp oog voor de planten en dieren die hier in de wintermaanden op de vrij kale bergtop weten te overleven. Ze weet alles over de meer dan 700 planten (waarvan er 48 op de Rode Lijst van bedreigde soorten staan), hagedisjes, vleermuizen, schorpioenen, 1100 vlindersoorten en 125 vogelsoorten die in het 7250 hectare natuurpark leven. Al die planten en beestjes hebben baat bij de verschillende temperatuurzones en beschutte plekjes die de Dobratsch biedt. Haar enthousiasme voor de natuur werkt bovendien aanstekelijk op haar gasten.
Inversionswetter
De autorit vanuit Villach naar boven is al prachtig. Het is het voor het Gail- en Drautal typerende ‘Inversionswetter’: bewolking en lage temperaturen hebben voor een dikke rijplaag op de bomen gezorgd. Naarmate je hoger komt, breekt de zon langzaam door en kom je in een andere wereld terecht. Rond 1600 meter hoogte passeren we bij keerpunt 5 de alpentuin, die in de zomer veel bezoekers trekt. In de winter is dat het startpunt van een populaire langlaufroute.
We gaan nog wat hoger naar de parkeerplaats bij de Rosstrattenstüberl, op 1733 meter het hoogste punt waar je nog met de auto kunt komen. Voordat we op de sneeuwschoenen verder gaan, geeft Wiegele uitleg over de lawinepieper die we meekrijgen. Hoewel het lawinegevaar in Karinthië sowieso klein is, gaat zekerheid voor alles.
Hazensporen in de sneeuw
We klikken de sneeuwschoenen onder en lopen richting de rand van de berg. Al snel stuiten we op de eerste hazensporen in de sneeuw. Wiegele begint meteen te stralen. Ze peutert met haar skistok langs de rand van de pootafduk. “De rand van het spoor heeft nog losse sneeuw. Als hij vannacht hier gelopen had, zou dat randje al opgevroren zijn. En aan z’n keutels kun je zien dat hij veel gras heeft gegeten.”
We volgen het spoor richting het pad en beginnen aan de niet al te moeilijke klim. Af en toe moeten we opzij stappen, omdat er iemand op een slee of ski’s naar beneden suist. Op het geknerp van onze sneeuwschoenen na is het stil en hoor je alleen een opgewekt ‘Gruss Gott’ als er iemand langsloopt.
Onderweg is het heerlijk rustig. De lucht is op deze hoogte strakblauw, maar Villach gaat ver beneden ons schuil onder een dik wolkendek. Hierboven hebben we een waanzinnig uitzicht. Je kunt de skiliften op de Gerlitzen aan de andere kant van het dal zien liggen. Ten zuiden van ons ligt, wat lager, skigebied Dreiländereck met daarachter de Julische Alpen en het Sloveense skigebied Kranjska Gora. Iets verderop kijken we richting Italië. Door een van de zijdalen loopt de hoofdroute naar de Middellandse Zee. Aan de andere kant, naar het noorden, liggen de Nockbergen met onder meer skigebied Bad Kleinkirchheim. Richting het oosten zijn in de verte de Saualpen en in het westen is nog net de Grossglocker in Oost-Tirol te zien. De hoogste berg van Oostenrijk heeft vandaag een wolkje rond de top.
Op ons gemak lopen we zo’n 4 kilometer richting de top op 2140 meter. Alles bij elkaar overbruggen we ongeveer 430 hoogtemeters. Op zich niet heel veel, maar de steenkoude, droge wind maakt ademen af en toe best lastig. Het is in deze witte wereld moeilijk voor te stellen dat hier in de zomer een groene alpenweide bezaaid met duizenden bloemen in de zon ligt. En het vergt fantasie om je in te beelden hoe je dan een verfrissend bad kunt nemen in de koele bergpoelen die hier her en der verspreid liggen.
Televisiezender met Maria-kapel
Onze sneeuwschoenen kunnen af en laten we achter in een schuilhut langs het pad. De enorme televisiezendmast en een kapel op de rand van de kam daarnaast vormen steeds het baken op de kronkelige sneeuwweg. Op de top bevinden zich trouwens niet één, maar twee kapellen: de Deutsche en de Windische Kapelle. Ze liggen op 300 meter van elkaar en zijn allebei aan Maria gewijd. Over de oorsprong van de Windische kapel doen verschillende verhalen de ronde. De kapel zou in 1690 door de adellijke heer of dame van Wasserleonburg gebouwd zijn ter vervulling van een gelofte. De Deutsche kapel is door lokale mijnwerkers gebouwd naar aanleiding van een Maria-verschijning. Deze kapel staat aan de rand van de afgrond vlak naast de televisietoren. Helaas is de kerk gesloten. En we hebben er ook spijt van dat we onze sneeuwschoenen hebben achtergelaten, want nu moeten we de laatste steile meters door de diepe sneeuw baggeren om het ‘gipfelkreuz’ op 2166 meter te bereiken. De Bockwurst mit Sauerkraut in het zonnig gelegen Dobratsch Gipfelhaus, dat eigendom is van de Oostenrijkse Alpen Vereniging, gaat er daarna dan ook prima in.
Op de terugweg naar Villach stopt Barbara nog even bij de parkeerplaats bij de ‘Rode Wand’. Hier stortte na een aardbeving in 1348 een deel van de bergwand in, waardoor de onderliggende rode steenlaag bloot kwam te liggen. Bij die instorting kwam naar schatting 150 miljoen kubieke meter rotsblokken en aarde naar beneden. Het maakt je er weer even van bewust hoe machtig de natuur is.
Unplugged de natuur ontdekken
Een andere bijzondere manier om het Dobratsch Naturpark te ontdekken is tijdens een avondwandeling. Bij deze zogeheten ‘Unplugged Tours’, die verzorgd worden door de vereniging Na Tour Erleben, is het de bedoeling dat de mobieltjes uitgaan, zodat je ongestoord van de natuur kunt genieten. Om die reden wordt er ook alleen met kaarslichtlampen gewandeld. Maar net als onze gids van vanavond, ‘naturpark-rangerin’ Ulrike Knely, ons uitgelegd heeft dat de wandeling een soort digitale detox is, rinkelt er een telefoon. “We houden de wandeling juist op vrijdagavond, zodat mensen stressvrij het weekend in gaan”, legt Knely nog maar eens uit.
Doel van de wandeling is Almgasthof Hundsmarhof. Vanaf het verzamelpunt, parkeerplaats V73 net buiten Heiligengeist, is het een uurtje lopen, enkele reis. Vanwege het ijs op de verder goed begaanbare paden, binden we stijgijzers onder.
De lucht is kristalhelder en de sterrenhemel is ronduit overweldigend. Hier net boven Heiligengeist hebben we geen last van lichtvervuiling. Het is nieuwe maan en het licht van het maansikkeltje is te gering om dat van de sterren weg te blazen. Je kunt de Melkweg prachtig zien. Zelfs onze gids, die de tocht wekelijks met groepen van maximaal zestien mensen loopt, roept herhaaldelijk dat ze nog maar zelden zo’n mooie sterrenhemel heeft gezien.
Bosgeesten, dwergen en reuzen
De vele holen en scheuren in de grond van de kalkrijke berg zijn eeuwenlang aanleiding geweest voor mythes over berggeesten, dwergen en reuzen die zich in de holtes schuil zouden houden. Dat maakt de avondwandeling natuurlijk extra spannend.
Na een uurtje komen we bij de afgelegen Hundsmarhof. De eigenaren, het echtpaar Steinwender, heeft buiten de vuurton al hoog opgestookt. De ‘hausgemachte schmankerl’ wordt aangerukt alsook de zelfgestookte warme appelwijn. Tussendoor pakt iemand toch even z’n smartphone om een sterrenapp te downloaden om de sterrenbeelden te herkennen. Vooruit, tijdens ‘een unplugged tour’ onder zo’n unieke sterrenhemel moet dat kunnen.
